Monday, February 8, 2010

arti, cxovreba da xifati

  arti,  cxovreba da xifaTi

   rodesac didma germanelma mxatvarma iozef boisma,  rogorc iqna daZlia TviTmfrinaviT frenis SiSi da pirvelad dadga fexi amerikis miwaze,  maSinve CaTvala,  rom es misi cxovrebis morigi perfomansi iyo (pirvel "aqciad" mxatvars sakuTari dabadeba miaCnda).
   arti rogorc cxovreba,  Semoqmedeba rogorc procesi-- is mTvari principebi iyo,  romlis realizaciasac boisi "magiur- mistiuri gaazrebiT" cdilobda mTeli Tavisi sicocxlis ganvmalobaSi. da risTvisac mas usafuZvlod moixseniebdnen mavanni "mesianizmiT Sepyrobil adamianad."
  niu-iorkSi boiss 60-iani wlebis kidev erTi legenda,  pop artis mama endi uorholi eloda sakuTari warmodgenebiT "axal xelovnebaze". uorholisaTvis arti cxovrebis iseTive nawili iyo,  rogorc supi "kempbeli" an "koka kola". aseTi damokidebulebiT man SesZlo,  rom 70-ian wlebSi daearsebina e.w. "Factory" (qarxana),  sadac xelovnebis nimuSebs konveiruli wesiTa da masiuri realizaciisaTvis "awarmoebda".
  cnobilia am ori adamianis niu-iorkSi Sexvedris faqti. Tumca,  maSin sakuTari meTodebis Sejerebis sfuZvelze "konsensuss" ver miaRwies. samagierod,  xelovnebis gademokratiulobis tendencia Seuqcevadi procesi aRmoCnda,  romelic met-naklebi warmatebiT dRemde mimdinareobs.
   eWvgareSea didi avtoritetebis mier Camoyalibebuli da realizebuli ideebis kompetenturoba,  magram sainteresoa,  Tavad Cveni realoba ra magaliTebs gvTavazobs xelovnebisa da cxovrebis erTianobis sailustraciod? am konteqstSi kidev erTi cnobili saxelis xsenebas ver avcdebiT. frangi xelovnebis filsofosis moris merlo-pontis mosazrebiT: xelovnebis nimuSs qmnis ara mxatvari,  aramed garemo faqtorebi mxatvris meSveobiT. magram,  aucilebeli araa CvenisTana ubralo mokvdavma artisa da cxovrebis interaqciis magaliTebi maincdamainc aseTi abstraqtuli Teoriebis wiaRSi eZebos.
    am TvalsazrisiT CvenTvis ufro gasagebi iqneba yoveldRiuri yofisaTvis damaxasiaTebeli iseTi fenomenis ganxilva, rogoricaa graffiti.
    mkvlevarebis umravlesoba graffits miakuTvnebs gamosaxulebebisa da warwerebis erTobliobas,  romlebic arseboben naxatis,  nakawrisa Tu naWdevis saxiT kerZo Tu sazogadoebrivi daniSnulebis Senobebsa da nagebobebze. Tumca,  nebismieri maneriT Sesrulebuli,  "saxalxo aqtivobis" am nimuSebis erT konteqstSi moxsenieba graffitis tradicias sakmaod saeWvo reputacias uqmnis; aseTi calsaxa damokidebulebis dros Znelia Tqma Tu rasTan gvaqvs saqme: vandalizmTan Tu adamianis SemoqmedebiTi potencialis gamovlenasTan? kriminalTan Tu uwyinar garTobasTan? nebismier SemTxvevaSi,  graffiti mainc Zaldautaneblad,  TiTqmis spontanurad ganagrZobs arsebobs Cvens sinamdvileSi da erT-erT mZlavr subkulturul warmonaqmnad iTvleba. Tanac,  yovelgvari akademiuri Sefasebebis gareSe,  nebismier adamians SeuZlia advilad ganasxvaos kedlis ubralo "nafxaWni",  graffitis maRali ostatobiT Sesrulebuli nimuSisagan.
    umjobesi iqneba Tu graffitis definicia ZiriTadad Tanamedrove epoqis WrilSi moxdeba da naklebi yuradReba mieqceva mis antikur da "gangsterul" safuZvlebs. marTalia,  amiT srulad ver moxerxdeba am kulturuli fenomenis aRiareba,  magram cotaTi mainc daiZleva is "nulovani tolerantobis" barieri romelSic amdeni xania daumsaxureblad arsebobs graffiti.
    Tanamedrove graffitis samSoblod filadelfia iTvleba. 60-iani wlebis bolos,  politikuri aqtivistebisa da gangsteruli bandebis uxeSi niSnebis gverdiT nel-nela gamoCnda stilisturad ufro daxvewili "xelweris",  e.w. "tagis" nimuSebi. tagebis avtorebs (Cornbread, Cool Earl, Topcat 126),  maTi agresiuli winamorbedebisagan gansxvavebiT,  sakmaod gasagebi ambicia amoZravebdaT: sayovelTao komercializaciis pirobebSi,  socialurad dabali fenebis warmomadgenlebi am gziT cdilobdnen sakuTari mxatvruli potencialis realizacias da TviTdamkvidrebas.
   70-iani wlebis dasawyisidan niu-iorki xdeba graffitis mxatvrebis aqtivobis centri. swored am periodsi SeiZina man xelovnebis yvelaze TviTmyofadi da eqscentriuli mimdinareobis imiji.
    "amerikuli ocnebisagan" gamijnuli,  samxreT bronqsis mosaxleobis didi nawilis erTaderTi perspeqtiva kriminaliT uxvad gajerebuli quCebi da cixis gisosebi iyo. Tumca,  am "Savi" erTferovnebis alternativad xandaxan sapatimroebidan dabrunebuli adamianebis axali cxovrebis wesi iqceoda xolme: liTonis aqsesuarebiT SexunZluli da  uxvad tatuirebuli yofili patimrebi,  xelSi aerozolis qilebiT,  mTel qalaqs moedebodnen da saknis kedlebze "damxecebuli" xatvis manera axla gacilebiT ufro did sivrceze gadmohqondaT. bevri sasjelmoxdilisaTvis es iyo "dasaqmebisa" da "socialuri reabilitaciis" erTaderTi saSualeba,  romelsac isini sakuTari iniciativiT axorcielebdnen. garda amisa,  repi,  DJ-ingi da breikdansi iyo is mimarTulebebi romelTanac erTad graffiti viTardeboda da hip-hopis mTavar elementad yalibdeboda.
   cota mogvianebiT graffitis "feriscvalebis" tendencias Caeyara safuZveli. 70-iani wlebis bolos,  e.w. "Willd style"-is aRzevebis periodSi,  graffitis kulturaSi bruklinis dominacia SeiniSneboda. Fab 5 Freddy  (fred bredvaiTi) iyo im drois yvelaze popularuli artisti. bredvaiTis saxelTanaa dakaSirebuli graffitisa da rep-kulturis gavrceleba bronqsis sazRvrebs miRma,  ZiriTadad niu-iorkis TeTri ubnebis mimarTulebiT. amave periodSi adgili hqonda oficialuri xelovnebisa da kontrkulturis dainteresebas graffitis fenomeniT. niu-iorkis xelmZRvanelobis mier "quCis vandalizmis" winaRmdeg gaCaRebuli namdvili omis paralelurad mimdinareobda xelSewyoba,  raTa graffitis yvelaze niWieri mxatvrebisaTvis farTod gaexsnaT qalaqis prestiJuli galereebis karebi. Jan-filip baskua (SAMO) da keit heringi iyvnen is artistebi,  romlebmac pirvelebma aubes mxari sazogadoebis am gamowvevas da TviTmyofadi graffitis kultura ferwerisa da dizainis principebs dauqvemdebares. komercializaciis aseTma tendenciam gaaqro tradiciuli kavSirebi hip-hopis sxva elementebTan. amitom,  90-iani wlebis "axalma talRam" ganapiroba graffitis ganviTareba damoukidebeli "sTriT artis" mimarTulebiT. 
   
 maqsi 13 wlis Tbiliseli biWia. skolSi swavlobs da misi weriTi davalebis gasworeba maswavleblisaTvis namdvili dilemaa. rasakvirvelia,  Tu moindomebs gamarTuli asoebis CaWikWikebac SesaniSnavad SeuZlia,  magram am SemTxvevaSi ase ubralod araa saqme. maqsi sakuTar Tavs graffitis mxatvrad Tvlis da mzad aris kaligrafiis yvela standarti uyoymanod miitanos misi sayvareli saqmianobis samsxverploze. marTalia,  Tavis srul saxelsa da gvars ar malavs,  riTac cotaTi arRvevs graffitis mxatvrebis idumalebisa da inkognitobis imijs,  magram sxva mxriv namdvili "stilisturi Txupniaa",  rogorc xSird moixsenieben xolme Semfaseblebi maqsis kolegebs. 
    Sexvedris dro da adgili wina dRiT davTqviT. vakis parkis miwisqveSa gadasasvlelTan velodebodi. qarTveli quCis mxatvrebisaTvis es adgili erT-erTi yvelaze popularulia. Tavs Zlivs vikavebdi,  martos ar mindoda Sesvla. maqsi ki gvarianad agvianebda. tradiciuli qarTuli arapunqtualoba ar gegonoT. graffitis mxatvrebis SemTxvevaSi saqme sxvagvaradaa. maTi samuSao sivrce Senobebis kedlebia,  romelTa SerCevisas bevr faqtors iTvaliswineben. umTavresi mainc usafrTxoebis uzrunvelyofaa. winaaRmdeg SemTxvevaSi,  qarTuli kanonmdeblobis Sesabamisad,  500 lariani jarima zeda gaqvs. amitom,  qalaqis centraluri Senobebis fasadebis nacvlad,  miwisqveSa gadasasvlelebsa da e.w. "arkebs" etanebian. es ukanasknelni ki ukve didi xania aTvisebuli aqvT. Sesaferisi axali adgilis moZebnas ki dro sWirdeba. darwmunebuli viyavi maqsis dagvianebac amiT iyo ganpirobebuli. quCis mxatvrebisaTvis xom A punqtidan B punqtamde gadaadgileba drois absoliturad sxva ganzomilebas moiTxovs. 
    rogorc iqna gamoCnda. oRond,  Cveulebrivad ar mosula,  "gaiCiTao" rom ityvian imas ufro hgavda. hareSi kibis xuTi safexuri mainc gamotova da moajirze xelis odnavi waSvelebiT pirdapir cxvirwin damiskupda. hm,  parkuri (kedlebze xtomis xelovneba),  quCis "xulignebis" kidev erTi aucilebeli mdgomareoba. graffitis mTavari principisaTvis pirdapir miswrebaa: "miasxure da gaiqeci". darwmunebuli brZandebodeT,  vercerTi Cveni sasiqadulo policieli advilad ver moixelTebs kedlebze gravitaciis kanonebis darRveviT moxtunave qarTvel Tineijerbs. Cemi Tu ar gjeraT,  cnobili blogbasteri "me-13 raioni" mainc gaixseneT.  
   xelis CamorTmeva da sxva misTanebi ise swrafad moxda,  rom dakarguli dro erTbaSad anazRaurda. mere,  "galereaSi" SvideT-meTqi da maqsic siarulis ucnauri maneriT gamomyva gverdiT. 
   rodesac vakis parkis miwisqveSa gadasavlelSi vimyofebi yovelTvis gi de mopasani maxsendeba. Wiris dResaviT rom sZulda eifelis koSki da yovel dRe mainc koSkis qveS,  kafeSi sadilobda xolme. "es erTaderTi adgilia saidanac eifeli ar Canso"-- ganumartavda misi ucnauri saqcieliT gakvirvebulT. daaxloebiT aseTi warmodgena maqvs miwisqveSa gadasasvlelis Tavze wamomarTuli "musikosebis" skulpturuli kompoziciis mimarT. etyoba cxen-kaciani qandakebebis lamis wamlekavi tendenciis alternativa undodaT da esTetikuri katastrofa ki gamouvidaT. yvelaze amazrzeni tamtamebze damkvreli figuraa,  surogatuli xelovnebis TvalsaCino nimuSi.
  "musikosebis" qveS parizuli kafe ar meguleboda,  magram "raWuli salobiane" koxtad gamoeWraT salaTisferi kedlis miRma. warwerac graffitis wesebis dacviT, e.w. stensiliT (Sabloni) gaekeTebinaT. 
   kedlebs vaTvalierebT. maqsi ganmimartavs. graffitis ambavSi misi kompetencia udavoa. erTi SexedviT arCevs "Wild style" sa da "Bombing"-is (graffitis mimarTulebebi) Cveulebrivi adamianisaTvis jojoxeTurad CaxlarTul nimuSebs. sxvadasxva mxatvrebis stili erTmaneTSi arasodes ereva,  Tumca bevr maTgans ar icnobs da mxolod saxeliT moixseniebs: miro,  VIP 77,  KOKA,  Llazare92. asTi gaucxoeba graffitis samyaroSi Cveulebrivi ambavia. inkognitod yofna quCis mxatvrebisaTvis komfortuli mdgomareobaa. maTi saqmianobis specifikaa aseTi da imitom. magram,  qarTveli artistebis SemTxvevaSi zogierTi avtori ar erideba Tavisi saxelis afiSirebas. maqsim TviTon gamimxila: misi foto "cxel SokoladSic" daubeWdavT. rac Seexeba lazare92-s,  masze gadaRebuli video Cemi TvaliT vnaxe "You Tube"-ze: mSvenivrad poziorobda kameris win. qarTvelebi varT da erTmaneTisa ar gveSleba: Cven xom yovelTvis sxvis dasanaxad virjbiT,  gamudmebiT scenaze gvgonia Tavi da vTamaSobT. 
   ase rom,  graffitis idumaleba Cvens xasiaTSi mTlad ver jdeba,  magram sajarimo sanqciebis safrTxe ki namdvilad aiZulebs qarTveli quCis artistebSi yvelaze avtoritetul miros,  rom SeZlebisdagvarad "mouxelTebeli" iyos.
   rogorc Cans,  moqmedi mxatvrebidan miro erT-erTi yvelaze xandazmuli (savaraudod 30-35 wlis) da produqtiulia. me piradad,  miros erotikul Temaze Sesrulebuli stensilebi quTaisSic ki minaxavs. rac Seexeba Tbilisur namuSevrebs; veraze,  patara quCis kuTxeSi miros namdvili dResaswauli aqvs mowyobili. Cemi neba rom iyos,  mis zogierT figuras qalaqis RirsSesanisnaobebSic ki CavrTavdi. darwmunebuli var,   igive rusTavelis prospeqts spilenZis auareba qandakebebze metad uxdeba. kompoziciuri mTlianobis kargi magaliTia,  vaJa-fSavelaze,  betonis didi baneris kuTxeSi miros mier mixatuli mamakacis figura patara warweriT "sandy". aSkaraa,  rom avtori spontanurad ar irCevs  namSevrebisTvis sivrces da kedlis Tu garemo pirobebis specifikasac iTvaliswinebs.
   miros muSaobis teqnika bevri TvalsazrisiT momgebiania. stensiliT xatvis dros ZiriTadi aqcenti mosamzadebel samuSaoebze keTdeba. TviTon dafiqsirebis momenti wamebis saqmea: miasxurebs da gaiqceva. amitomaa,  rom miro advilad axerxebs Tavisi namuSevrebis samzeoze gamotanas da gvariani raodenobiTac. erTi Txovna namdvilad meqneba mirosTan: keTili inebos da cota sxva feric gaurios namuSevebSi,  vinZlo misma Savma ferma bindisferi sofeli mTlad ar dagvibindos.
   feradi stensilis kargi nimuSia "koka banaobs"; rombisebur CarCoSi Caxatuli animaciuri tipaJi abazanis sxvadasxva atributebiT. Tbilisis bevri Senobis kuTxeSi mibeWdili es figura,  rogorc maqsim amixsna,  misi avtoris sagamofeno kampaniis nawili yofila.
   isev miwisqveSa "galereaSi" davbrundeT da vcadoT sxva kuTxidan gavicnoT graffitis "mistikuri" samyaro. "visi gorisani arian" es ukve gavarkvieT. axla upriani iqneba vicodeT; "saidan modian da saiT midian" es TavzexelaRebuli adamianebi.
   rogorc eWvi mqonda da maqsimac damidastura,  qarTveli quCis mxatvrebis STagonebis wyaro ukidegano interneti yofila. ufro sworad is internet-TamaSebi,  sadac ZiriTadi Tema graffitia: Getting Up,  Super Mario Sunshine,  Bomb the World da sxv. amitomacaa,  rom garTobis elementi Warbad SeiniSneba maT moRvaweobaSi. socialur da protestantuli ganwyobilebisagan Tavisufali,  mxolod aerozolis qilebiT SeiaraRebuli,  qarTveli graffitis mxatvrebi ZiriTadad saSemsruleblo teqnikis srulyofaze muSaoben e.w. "padzemkebSi" da periferiul quCebSi. maTi umTavresi ambiciaa: rac SeiZleba meti maRali xarisxis namuSevrebis prezentacia moxdinon qlaqis xalxmraval adgilebSi. sastiki winaaRmdegi arian graffitis legalizebis ("muRami vafSe ar eqnebao"--maqsim damarwmuna).  da bolos,  rusTavelis prospeqtis "dabombva" quCis yvela mxatvris upirvelesi ocnebaa. ase rom,  uaxloes momavalSi "ganemzadeniT mimRebelni" axali subkulturuli Sokisa. 
   dasawyisSi 60-iani wlebis diadi saxelebi vaxseneT. maT mier gatarebulma revoluciurma cvlilebebma bevrad ganapiroba Tanamedrove xlovnebis ganviTareba. Tumca,  cxovrebas Tavisi pragmatuli kanonebi aqvs da Seasabamisad,  boisisa da uorholis mravali demokratiuli koncefcia xelovnebis totalurma komercializaciam Seiwira. koleqtorebisa da kuratorebis marTvis sadaveebs gamobmulma artma Zalian maRali fasis produqtebad aqcia demien hirstis,  takaSi murokamas,  jim dinisa da sxvaTa Semoqmedeba. xelovnebis fulis RmerTebs taZari,  rasakvirvelia,  niu-iorkis art-scenebze udgas. cota gansxvavebuli situaciaa beber evropaSi. kerZod,  berlinSi. bolo drois berlini gadaiqca xelovnebis SeuzRudavi Tavisuflebis qalaqad. nebismier artists,  visac aqvs muSaobis survili,  Tavisuflad SeuZlia iSovos apartamenti da studia Tavisi potencialis realizaciisTvis.
   magram,  sad aris saSveli CvenTvis,  qarTveli xelovnebis moyvarulTaTvis? berlinamde jer xom Zalian Soria da miTumetes niu-iorkamde. Tanamedrove Tbilisuri arti ki iseT umoqmedobaSi garindebula,  rom lamisaa avadsaxsenebeli qarTuli fexburTis bedi gaiziaros.
   erTi gamosavali namdvilad SemiZlia gaCvenoT. sanam msoflio art-scenebis kari CvenTvis mWidrodaa daketili,  manam SegviZlia drois gasatareblad da "fiqrT gasarTvelad" miwisqveSa gadasasvlelebSi movuxSiroT siaruls. dRes aq quCis mxatvroba yvavis da Cveni cxovrebis erT-erTi sicocxlisunariani da progresirebadi nawilia. marTalia,   miRebebiTa da alafurSetebiT aravin gagimaspinZldebaT,  magram  SegiZliaT cal xelSi "koka kolaTi" da meoreSi raWuli lobianiT "iafad da gemrielad" daelodoT qarTuli graffitis generalur "gamofenas" rusTavelze.


                                                                         
                
         
    
    
    

No comments:

Post a Comment